[CLICCA QUI PER TORNARE ALLE LEZIONI]
LEZIONE 5
DOMANDE, ONI e PARTICELLE (MAL, AN, GE)
In questa quinta lezione vediamo come fare domande e aggiungeremo nuovi strumenti per parlare Esperanto.
INTERROGAZIONE
Tutte le frasi interrogative che non contengono alcun’altra parola interrogativa (quali kiu, kiel, kiam, kia, kio, kiom ….) devono essere precedute dalla particella ĉu (=forse che…).
Sei italiano? – Sì, sono italiano.
Ĉu vi estas italo? — Jes, mi estas italo!
Mi capisci? – No, non ti capisco! –
Ĉu vi komprenas min? – Ne, mi ne komprenas vin!
Non voglio né caffè né tè, ma succo d’arancia!
Ĉu vi deziras kafon aŭ teon? – Mi deziras nek kafon nek teon, sed oranĝan sukon!
Il tempo sarà bello domani?
Ĉu la vetero estos bela morgaŭ?
Ti piacciono i film di avventura? – No, non mi piacciono, persino li detesto.
Ĉu vi ŝatas la aventurajn filmojn – Ne, ilin mi ne ŝatas; eĉ mi ilin malŝatas.
Stai bene questa mattina? – Grazie, sto molto bene.
Ĉu vi fartas bone ĉi tiun matenon (aŭ – ĉi-matene)? – Dankon, mi fartas tre bone.
Il ĉu si adopera anche nelle proposizioni interrogative indirette, ed allora equivale al nostro “se” dubitativo:
Non so se il tempo sia bello (non so: il tempo è bello?)
Mi ne scias, ĉu la vetero estas bela.
Essi non capiscono se tu parli sul serio o se scherzi.
Ili ne komprenas, ĉu ci parolas serioze aŭ ĉu ci ŝercas.
La nonna non ricordava se avesse comperato il pane ed il latte.
La avino ne memoris, ĉu ŝi aĉetis panon kaj lakton.
ONI
È il pronome indefinito che corrisponde al “si” italiano (francese on, tedesco man) nei casi in cui il soggetto è una persona indeterminata.
oni diras si dice
oni multe laboras si lavora molto
kiam oni bone fartas quando si sta bene
oni legas multajn librojn si leggono molti libri
oni rakontas, ke… si racconta, che …
MAL –
Il prefisso mal- indica il contrario, la negazione assoluta (come in italiano: accorto, malaccorto; volentieri, malvolentieri…), può essere applicato a sostantivi, aggettivi, verbi, avverbi…
mal-bona cattivo (bona buono)
mal-kapablo incapacità (kapablo capacità)
mal-ami odiare (ami amare)
mal-aperi sparire (aperi apparire)
mal-ordo disordine (ordo ordine)
Dove non si vuol indicare il contrario assoluto, si adopera come prefisso la
particella ne (= no, non).
ne-utila inutile (utila utile)
(mal-utila nocivo)
-AN-
indica abitante (di un luogo geografico), oppure membro di un gruppo di persone o anche seguace di una filosofia o di un maestro
klubo → klubano = membro de klubo
familio → familiano = membro de familio
Eŭropo → Eŭropano = loĝanto de Eŭropo
Brazilo → Brazilano = loĝanto/civitano de Brazilo
vilaĝo → vilaĝano = loĝanto de vilaĝo
kamparo → kamparano = loĝanto de kamparo
kongreso → kongresano = partoprenanto en kongreso
Kristo → Kristano = ano de Kristo, de la religio de Kristo.
Budho → Budhano = ano de Budho, de la ideoj de Budho.
Islamo → Islamano = kredanto (colui che crede…) je Islamo
respubliko → respublikano
ŝipo → ŝipano (=marinaio)
sama lando → samlandano = abitante nello stesso paese
sama religio → samreligiano = colui che crede ad una stessa religione.
GE –
indica ambedue i sessi; spesso indica la coppia.
patro → gepatroj = patro kaj patrino
edzo → geedzoj = edzo kaj lia edzino
fianĉo → gefianĉoj = fianĉino kaj ŝia fianĉo
mastro → gemastroj = mastro kaj mastrino, kiuj estas paro
cikonio → gecikonioj = cikoniino kaj vira cikonio, kiuj estas paro
doktoro → gedoktoroj = doktoro kaj lia edzino
GE viene anche usato per mostrare un gruppo di parenti di ambedue i sessi.
frato → gefratoj = fratino(j) kaj frato(j)
filo → gefiloj = filo(j) kaj filino(j)
nevo → genevoj = nevino(j) kaj nevo(j)
GE viene usato anche più generalmente per indicare che ambedue i sessi sono presenti in un determinato gruppo.
knabo → geknaboj = kaj knabino(j) kaj knabo(j)
lernanto → gelernantoj = kaj viraj kaj inaj lernantoj
samideano → gesamideanoj = kaj inaj kaj viraj samideanoj (membri che hanno la stessa idea)
doktoro → gedoktoroj = kaj viraj kaj inaj doktoroj
homo → gehomoj = homoj el ambaŭ seksoj
kursano → gekursanoj = personoj el ambaŭ seksoj kiuj sekvas la kurson.
Facciamo un po’ di esercizio!
Transformu tiujn ĉi frazojn en ĉu-frazojn (demand-frazojn):
La libro estas dika (grosso).
La hundo estas danĝera (danĝero = pericolo).
Via edzino venos morgaŭ.
Li estis tre malfeliĉa.
Nun estas aŭtuno.
La jaro havas kvar sezonojn.
Ili venos en septembro.
Bonvolu traduki Esperanten:
Desidero sapere, se verrai domani.
L’insegnante domandò, se essi avessero studiato
Abiti a Trieste?
È bello il tempo?
È piovuto? – No, brillava il sole –
Parla lentamente e in maniera chiara.
È veramente dannoso e pericoloso (= fare due avverbi) accendere del fuoco nel bosco
Bonvolu legi kaj traduki:
– Mi devas aĉeti multajn objektojn: ĉu vi povas veni kun mi?
– Jes, mi plezure vin akompanos.
– Ni iru al la librovendejo.
– Mi deziras aĉeti ankaŭ esperantajn librojn. Tiujn mi donacos al mia amiko kaj al lia filino: ŝi tre ŝatas legi kaj ŝia biblioteko estas tre riĉa. Ĝi havas multajn librojn.
– Multaj urbanoj estas klientoj de tiu librejo.
Trasformate queste frasi in frasi interrogative:
La libro estas dika (grosso).
La hundo estas danĝera (danĝero = pericolo).
Via edzino venos morgaŭ.
Li estis tre malfeliĉa.
Nun estas aŭtuno.
La jaro havas kvar sezonojn.
Ili venos en septembro.
Traduki en la italan lingvon:
fermi → malfermi
helpi → malhelpi
ami → malami
ŝlosi → malŝlosi
laŭdi → mallaŭdi
sukcesi → malsukcesi
ŝtopi → malŝtopi
aliĝi → malaliĝi
bona → malbona
granda → malgranda
feliĉa → malfeliĉa
proksima → malproksima
riĉa → malriĉa
agrabla → malagrabla
sana → malsana
frua → malfrua
laborema → mallaborema
amiko → malamiko
lumo → mallumo
Traduki:
I famigliari di tuo cugino abitano in un villaggio, vicino a (=apud) Trieste.
Il capitano chiamò i marinai per rimproverarli.
Non chiedere al contadino, se il raccolto (rikolto) sarà abbondante.
Il presidente degli Stati Uniti (Usono), Donald Trump, ha sconfitto (vincere si dice: venki, il contrario sarà?) i repubblicani.
Penso che giunti a questo punto, tu sia già abbastanza abile con questa lingua. Stiamo aggiungendo dei tasselli imporanti, ricorda di non dimenticare quello imparato in precedenza! 😉
A presto!
[CLICCA QUI PER TORNARE ALLE LEZIONI]